Perły Architektury
Zespół budynków „Manhattan”
Rok budowy 1968-1978
Architekt Jadwiga Grabowska-Hawrylak
Rodzaj obiektu Budynek mieszkalno-usługowy
Miejsce pl. Grunwaldzki 4-20
MANHATTAN

Prestiżowa lokalizacja w sąsiedztwie nadodrzańskich bulwarów oraz Mostu Grunwaldzkiego otrzymała zabudowę w prawdziwie wielkomiejskiej skali. Efekt prac architektki Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak oraz jej zespołu do dziś zadziwia i każe stawiać pytania. Czy jest to jeszcze czysta architektura? A może już rzeźbiarstwo? 

Zespół sześciu wieżowców mieszkalnych oraz dopasowanych stylistyką budynków usługowych powstawał w latach 1968-1978. Od samego początku był czymś niezwykłym. Peerelowski normatyw zabudowy osiedli mieszkaniowych mówił o maksymalnie 11 kondygnacjach – tymczasem tu było ich aż 16. Fabryki prefabrykatów budowlanych masowo wypuszczały wielką płytę w kształcie prostokąta – a tu dostarczono elementy pozwijane niczym wycinki walca.

O tym, jak przekonywano decyzyjnych z PZPR do wszystkich przewidywanych tu fanaberii, do dziś krążą legendy. Ponoć Edward Gierek podczas wizyty w Paryżu ostatecznie docenił projekt, gdy zorientował się, jak entuzjastyczne opinie zbiera on za granicą. Nie jest też zupełnie jasne, co właściwie zainspirowało Grabowską-Hawrylak do zaproponowania tak awangardowych kształtów. Bo nie od początku wieżowce tak miały wyglądać. Pewne jest, że niezwykłą formę prefabrykatu opatentowano i… nigdzie już nie użyto. Projektantka planowała zastosować obłe balkony na jeszcze jednym budynku. W miejscu, w którym dziś przy Rondzie Reagana stoi budynek Skanska, miał powstać duży hotel dla studentów zaocznych, nawiązujący stylistyką do budynków sąsiadującego „Manhattanu”. 

Wizja i realizacja

Nie wszystko jednak się udało. Poza etap projektowy nie wyszedł nie tylko wspomniany hotel. Cały zespół budynków, według pierwotnych założeń, powinien mieć elewacje z białego betonu. Pawilony handlowe – trawiaste dachy. Wieżowce miały być porośnięte pnączami, wyrastającymi z donic w zagłębieniach elewacji. Strefy balkonowe – przykuwać wzrok wykończeniem w drewnie. Liczne zamierzenia projektowe nie przetrwały cięcia kosztów i „niedasizmu”. A jednak z pierwotnych, bardzo śmiałych zamiarów zmaterializowało się dużo. Tak dużo, że dzisiaj trudno ułożyć ranking najciekawszych powojennych polskich osiedli i nie umieścić tego założenia w czołówce. 

Jadwiga Grabowska-Hawrylak zmarła w 2018 roku. Nie doczekała remontu esplanady ani pawilonów usługowych „Manhattanu”. Zdążyła jednak zobaczyć wieżowce mieszkalne po remoncie elewacji. Od 2015 roku są mniej więcej takie, jak planowała. Całe na biało. 

Wrocławska Organizacja Turystyczna
ul. Wystawowa 1
(Budynek IASE, pokój 207)
51-618 Wrocław

Skontaktuj się z nami
+48 534 766 862
wrot@wroclaw.travel

logotyp-podstawowy-Dofinansowano-white-new2009
Treść: Michał Guz  |  Redkacja: Ewelina Moroń  |  Zdjęcia: Hipolit Terpiński  |  Projekt: Grafika Polska